Periferik Anjiyografi
Periferik Arter Hastalıklarında
Perkutan Girişimler
1. Arter nedir? Periferik arter
nedir?
Arterin Türkçe karşılığı ‘atar damar’dır. Atar damarlar kalpten
pompalanan kanı taşıyan boru sistemi olarak tanımlanabilir. Beyin, kaslar,
kollar, bacaklar, akciğerler, deri, karın içindeki tüm organlar (karaciğer,
mide, bağırsaklar, böbrekler, dalak vs.) kısaca tüm dokular, arterler (atar damarlar)
yolu ile taşınan kandan oksijen alır ve beslenir. Periferik arter, kalp
dışındaki (yukarıda sayılan) diğer tüm doku ve organlara giden atar damarlara
verilen genel isimdir.
2. Periferik arter hastalığı nedir?
Periferik arter hastalığı sıklıkla arter duvarının tabakaları
arasında kolesterol (vücutta bulunan bir çeşit yağ) içeriği yoğun olan, damar
içine doğru uzanan kabartılar sonucunda damarların daralması ve bunun sonucunda
damarın beslediği bölgeye yeterince kan gidememesi durumudur. Bazen damar duvarının
iltihabi hastalıkları, romatizmal hastalıklar, bağışıklık sistemini tutan
hastalıklar, damar içinde pıhtılaşma, doğuştan olan hastalıklar veya başka
bozukluklar sonucunda da damarlarda daralma olabilir.
3. Kateter nedir?
Kateter deride ufak bir kesi yapılarak, atar damarların veya toplar
damarların içine sokulan ince borulara verilen genel isimdir. Değişik boy,
kalınlık ve eğimlerde olup farklı damarları hem görüntülemek hem de içerisinden
ince teller, balon, stent, lazer, burgulu cihazlar, ses dalgası yayan cihazlar
ve diğer malzemelerin gönderilmesi amacıyla kullanılırlar. Yani hem teşhis hem
de tedavi amacıyla kullanılabilirler.
4. İyotlu kontrast madde nedir?
İyotlu kontrast madde, adından da anlaşıldığı gibi iyot içeren
kimyasal bileşiklerdir. Damar içine kateter yolu ile zerk edildiğinde
damarların röntgen cihazında görünmesini sağlar, bu sayede doktor damarı ve
damardaki hastalığı, eğer damarı genişletti ise yeterince ve uygun olarak
genişletip genişletmediğini görür.
5. Periferik anjiyoplasti (damarın
genişletilmesi) işlemi nedir, nasıl yapılır?
Daralmış veya tıkanmış olan periferik arterlere balon, stent (tel
kafes), lazer, küçük kesici bıçaklı cihazlar, ultrasonik ses dalgaları, pıhtıyı
emen cihazlar, tekrar daralmayı önlemek için damar duvarına radyasyon yayan
cihazlar ve benzeri aletler sokularak damar genişletilir. Bu cihazlardan en sık
kullanılanları balon ve stentlerdir. Diğer cihazlar daha çok özel durumlarda
kullanılırlar. Periferik anjiyoplasti beyin damarları, kol ve bacak damarları,
aort damarı, aort damarından ayrılan ana damarlar, akciğere giden damarlar ve
böbrek damarlarına yapılabilir. Açılan
damarların çapı, darlığın uzunluğu, hastanın eşlik eden hastalıklarına ve diğer
bazı faktörlere bağlı olarak, işlem yapılan damarda genellikle işlemi izleyen
ilk 6 ay içinde % 5-50 aralığında değişen oranlarda daralma görülebilir. Sizin
durumunuzda tekrar daralma riskini doktorunuza sorabilirsiniz.
6. İşlem öncesi ve sonrası ilaç
kullanılacak mı?
Damarların içindeki darlıklar genişletilirken sıklıkla pıhtılaşmayı
önleyici ilaçlar kullanılır. Bu ilaçların bazıları (örneğin aspirin veya
muadilleri) işlemden önce ağız yoluyla verilip işlem sonrasında da uzun süre
hatta ömür boyu kullanılabilir. Yine işlem sırasında da doğrudan damar içine pıhtılaşmayı
önleyici veya pıhtı eritici ilaçlar, ayrıca damar genişletici ilaçlar
uygulanabilir. Bazı hastalarda sakinleştirici ilaçlar da damar yolu ile
kullanılabilir.
7. Periferik arter hastalığının
girişimsel (balon ve stent ile) tedavisi ile ilişkili istenmeyen olaylar söz
konusu olabilir mi, işlemin riski nedir?
Periferik arter hastalığının girişimsel (balon ve stent ile)
tedavisi uygulamaları küçük ölçekli bir cerrahi işlemdir. Dolayısıyla uygulama
sırasında komplikasyon dediğimiz bazı istenmeyen durumlar ortaya çıkabilir.
Ancak bu işlemlerde komplikasyon riski oldukça düşüktür ve çoğu kez hayati önem
taşımaz. Damar duvarından parça veya pıhtı kopup diğer damar bölgelerine
giderek o bölgeyi tıkayabilir, bu olaya ‘emboli’ denir. Boyun damarı genişletilirken
nadiren beyinde emboli oluşursa felç (inme) gelişebilir. Emboli sonucu organ
hasarı eğer kol veya bacakta ise acil ameliyat gerekebilir, nadiren kangren ve
organ kesilmesi gerekebilir. Damarda yırtılma veya delinme, çok nadir görülür,
darlık bölgesinden geçirilen tel ve damarı genişletmek için kullanılan
cihazlara bağlı olarak gelişebilir. Görülme oranı yaklaşık bin hastada birdir.
Acil olarak cerrahi girişim (ameliyat) gereksinimi olabilir.
Damar katmanlarının ayrılması (diseksiyon) işlem sırasında görülebilir,
sıklıkla stent kullanılarak veya balonun uzun süre şişirilmesi ile hemen o anda
tedavi edilebilir. Çok nadiren acil ameliyat gerekebilir. Damarda spazm
(kasılma, büzülme) işlem sırasında oluşabilir ağrı ve bazen damarın beslediği
organda hasara yol açabilir. Spazm önleyici ilaçların doğrudan damara verilmesi
ile sıklıkla düzelir; hasar oluşturması çok nadirdir.
Nadiren açılmaya çalışılan damar tamamen tıkanabilir, bu durumda damarın
beslediği organda hasar oluşabilir, acil ameliyat gerekebilir. İşlem sırasında
damar genişletilirken veya verilen ilaçlara bağlı olarak kalp hızı ve kan
basıncı (tansiyon) düşebilir; ama bu durum sıklıkla bir sorun oluşturmadan
düzeltilir. Atardamara girilen bölgede damarda balonlaşma (anevrizma),
yırtılma, tıkanma nadiren görülebilir ve ameliyat gerektirebilir. Nadiren,
işlem sırasında kullanılan ilaçlara bağlı olarak işlem bölgesinden çok farklı
bir bölgede veya işlem bölgesinde ya da atar damara girilen bölgede kanama
olabilir. Atar damara girilen bölgede kanamaya bağlı şişlik olabilir, bu şişlik
sıklıkla 3-4 haftada geçmektedir. İşlem sırasında kullanılan ilaçlara,
özellikle de iyotlu kontrast maddeye bağlı olarak böbrek yetersizliği
gelişebilir. Böbrek yetersizliği gelişen hastaların çoğunda yetersizlik
düzelmekle beraber nadiren hastaların daha sonraki hayatlarında diyaliz
tedavisi almaları gerekebilir. İlaçlara bağlı olarak her türlü alerji
gelişebilir; ama bunlar verilen diğer ilaçlarla sıklıkla kontrol altına
alınabilir.
